1) Uyum (Fit) ve Kalıp

• Uzunluk: Başparmak ucu ile ayakkabı önü arasında ~10–12 mm boşluk bırakın.
• Gün sonu deneyin: Ayak gün içinde şişer; akşam saatlerinde deneyin.
• Her iki ayağı deneyin: Çoğu kişide ayaklar eşit değildir; büyük ayağa göre satın alın.
• Çorapla deneyin: Günlükte kullanacağınız çorap kalınlığıyla giyin.
• Genişlik seçenekleri: Geniş ayak/bunyon için geniş kalıp (wide/2E/4E) arayın.

2) Parmak Kutusu (Toe Box)

• Geniş ve yuvarlak parmak kutusu tercih edin; parmakların yayılıp “tutunmasına” izin verir.
• Dar/ucu sivri kalıplar nasır, tırnak batması, bunyonu tetikler.

3) Topuk Desteği (Heel Counter) ve Bilek

• Arka kaplama orta-sert olmalı; elle bastırınca çökmesin.
• Aşırı sertlik değil, kontrollü stabilite arayın.

4) Taban Esnekliği ve Bükülme Noktası

• Ayakkabıyı önden bükün; bükülme MTP eklemleri (parmak kökü) hizasında olmalı.
• Orta kısım (midfoot) fazla bükülmemeli; burası gövde desteği sağlar.
• Burma (twist) testinde bir miktar direnç olmalı; “bez gibi” dönüyorsa yetersiz destek.

5) Yastıklama (Cushioning) ve Destek

• Yumuşaklık ≠ sağlık. Çok yumuşak taban stabiliteyi bozabilir; dengeli yastıklama idealdir.
• Stabilite/motion control: Aşırı içe basan (overpronasyon) ayaklarda faydalı olabilir.

6) Topuk–Ön Ayak Yüksekliği (Drop)

• Genel kullanım için 4–10 mm drop çoğu kişide konforludur.
• Aşil/arka baldır sorunları olanlarda biraz daha yüksek drop (8–12 mm) rahatlatabilir.
• Ön ayak/metatarsal hassasiyette daha düşük drop ve/veya rocker taban iyi gelir.

7) Ağırlık, Nefes Alabilirlik, Malzeme

• Günlükte hafif ve nefes alabilen (örgü/mesh) üst yüzey konfor sağlar.
• Deri sağlamdır ama sıcak havada terletebilir; astar ve deliklere dikkat.
• Kaydırmaz kauçuk dış taban zemin tutuşu için önemlidir.

8) Ortez/Tabanlık Uyumu

• Çıkarılabilir iç taban şart.
• Tabanlık kullanıyorsanız iç hacim ve derinliğin yeterli olduğundan emin olun.

Rahatsızlığa / Ayak Tipine Göre Ayakkabı Seçimi

Durum / Şikâyet	Ayakkabıda Aranacak Özellikler
Düz taban (Pes planus) / aşırı içe basma	Orta-sert gövde, stabilite veya motion-control orta taban, medial destek; geniş parmak kutusu.
Yüksek kavis (Pes cavus)	Daha yumuşak yastıklama, basıncı eşitleyen taban; ön/arka yastıklama güçlü; çok sert gövdeden kaçın.
Plantar fasiit / Topuk dikeni	Topuk yastıklaması belirgin, 8–12 mm drop, orta-sert gövde; gerekirse rocker hafif; çıkarılabilir iç taban.
Halluks valgus (bunyon)	Geniş/yuvarlak toe box, esnek üst yüzey, minimal iç dikiş; düşük/orta topuk; gerektiğinde rocker.
Morton nöroma / Metatarsal ağrı	Geniş ön kısım, metatarsal pad uyumlu iç taban, rocker taban, orta drop; çok ince/sert tabandan kaçın.
Aşil tendinopatisi	Biraz daha yüksek drop (8–12 mm), aşırı minimalist yapıdan kaçın; arka kaplama stabil.
Diz iç ağrısı (patellofemoral/overpronasyon ilişkili)	Stabilite sınıfı ayakkabılar, orta drop, dengeyi artıran gövde.
Bel ağrısı / Uzun süre ayakta çalışma	Orta sertlikte gövde, denge + yastıklama dengesi, geniş parmak kutusu, kaydırmaz dış taban.
Diyabetik ayak (nöropati/ülser riski)	Dikişsiz astar, yumuşak ve basıncı dağıtan iç taban, geniş parmak kutusu, hacimli kalıp; ortopedik/diyabetik onaylı modeller.
Hamilelik / ödem	Akşam dene, geniş kalıp, kolay giyilip çıkarılan ama topuğu tutan tasarım; orta yastıklama.
Yaşlı birey / düşme riski	Kaydırmaz dış taban, hafif rocker, iyi topuk tutuşu, kolay bağlama/cırt; fazla yumuşak zeminden kaçın.

Not: Kişisel varyasyonlar önemli; ayak analizi + gerekirse kişiye özel tabanlık, seçimin etkinliğini artırır.

Aktiviteye ve Kullanıma Göre Öneriler

Günlük kullanım / Yürüme

• Geniş toe box, orta yastıklama, 4–8 mm drop, çıkarılabilir iç taban.
• Sert tabanlı “moda” ayakkabılar yerine esnek ön taban + stabil gövde kombinasyonu.

Koşu

• Başlangıç/rekreasyonel: Stabiliteye yakın nötr modeller, orta yastıklama, güvenli topuk tutuşu.
• Ağırlığı yüksek koşucular: Biraz daha dayanıklı orta taban ve geniş taban yayı.
• Minimalist ayakkabılar: Alışık olmayanlarda sakatlık riski; çok yavaş adaptasyon gerekir.

İş ayakkabısı / Güvenlik botu

• Kaydırmaz sertifikalı taban, parmak koruması gerekliyse kompozit/çelik uç; çıkarılabilir iç taban ve geniş kalıp.

Sandalet / Terlik

• Topuğu saran kayış (backstrap) dengeyi artırır.
• Düz, ince köpük flip-flop uzun süreli kullanıma uygun değildir.
• Sandalette bile hafif kavis desteği ve kaydırmaz taban arayın.

Topuklu / Klasik ayakkabı

• Günlükte ≤4 cm, kalın/blok topuk daha stabildir.
• Dar/sivri burun ve arka kayışsız mule’lardan uzun süre kaçının.
• İnce deri astar + geniş toe box, bunyon/nasır riskini azaltır.

Bot / Kışlık

• İyi bilek tutuşu, makul ağırlık, esneyen ön taban; su geçirmezlik + nefes alabilir membran (uzun yürüyüşte).

Deneme ve Değerlendirme: 5 Dakikalık Kontrol Listesi

1. Çorap + akşam deneyin, iki ayağı da.
2. Ayakta 10–12 mm boşluk var mı? En uzun parmak hangi parmaksa ona göre ölçün.
3. Bükülme testi: Ön ayakta bükülüyor mu? Orta kısım fazla kırılıyor mu?
4. Burma testi: Tamamen “bez” gibi dönmesin.
5. Topuk testi: Arka kaplama bastırınca çökmemeli; yürürken topuk yukarı kaçmamalı.
6. Parmak genişliği: Parmaklar rahatça yayılıyor mu? Her adımda sürtünme/ sıkışma yok mu?
7. Yürüyüş provası: Mağazada 5–10 dk dolaşın; basınç noktası, sıcak nokta, uyuşma var mı?
8. Ortez/tabanlık kullanacaksanız iç tabanı çıkarıp yerine sığdığını görün.

Kaçınılması Gereken Yaygın Hatalar

• “Ne kadar yumuşak o kadar iyi” sanmak. Aşırı yumuşak taban dengeyi bozabilir.
• Sırf numaraya bakmak. Markadan markaya kalıp değişir; numara aynı olsa da fit farklıdır.
• Dar burunlu modellerle “açar” umudu. Gerçek “açma” sınırlıdır; çoğu zaman sürtünme ve nasır oluşur.
• Tabanı orta ayaktan bükülen ayakkabılar (zayıf gövde desteği).
• Uygunsuz topuk yüksekliği (günlükte yüksek ve ince topuk).
• Ortez/tabanlık kullanırken çıkmayan iç tabanlı ayakkabı seçmek.

Değişim / Ömür

• Koşu ayakkabıları: kullanım ve zemine göre ~500–800 km sonra yastıklama-stabilite azalır.
• Günlük ayakkabılar: Görünür aşınma, eğrilme, topuk dış kenarda çökme başladığında değiştirin.

Hızlı Özet (30 Saniyelik Rehber)

• Geniş parmak kutusu, orta sert gövde, denge + yastıklama dengesi.
• 4–10 mm drop (Aşil sorunu varsa 8–12 mm).
• Kaydırmaz dış taban, çıkarılabilir iç taban (ortez uyumu).
• Aktiviteye ve rahatsızlığınıza özel özellikler: düz tabanda stabilite, yüksek kaviste yumuşak yastıklama, plantar fasiitte topuk yastığı + hafif rocker.
• Akşam deneyin, iki ayağı da; 10–12 mm boşluk, parmaklar serbest.